уҫал ғына кеше

небезобидный человек — уҫал ғына кеше

небезобидное слово — рәнйетерлек һүҙ

небезобидное лекарство — шаҡтай зарарлы дарыу

он живёт один — ул бер үҙе тора

ребёнок остался дома один — бала өйҙә яңғыҙ ҡалды

в одном платье — күлдәксән генә

одна отрада — торғаны бер ҡыуаныс

в вазе одни яблоки — вазала бары тик алмалар ғына

меня одно беспокоит — мине фәҡәт бер нәмә борсой

в один и тот же час — бер үк сәғәттә

они оба одного возраста — улар икеһе лә бер үк йәштә

казаться одним существом — бер үк зат булып күренеү

какой-л. в ряду сходных — в сочетании с предлогом из

один из них — уларҙың береһе

один из присутствующих — булғандарҙың береһе

в один прекрасный день — көндәрҙең береһендә

ему сказал один человек — уға кемдер әйткән

то один, то другой — йә береһе, йә икенсеһе

одно другому не мешает — береһе икенсеһенә ҡамасауламай

все до одного — барыһы ла

все как один — бер кеше кеүек, барыһы ла бергә, бер күңелдән, бер тауыштан

ни один — һис кем, бер кеше лә

одно и то же — бер үк нәмә

один за другим — бер-бер артлы

один на один — икәүҙән-икәү, икәү генә

один к одному — береһенән-береһе (беренән-бере) яҡшыраҡ

одно к одному — бере өҫтөнә бере

одно из двух — икенең бере

один-одинёшенек — япа-яңғыҙ

один-единственный — берҙән-бер

по одному — бер-бер артлы, берәрләп

ставить на одну доску с кем — тиң һанау (күреү), бер ҡалыпҡа һуғыу, бер дәрәжәгә (рәткә) ҡуйыу

не пишет — яҙмай

не знает — белмәй

не поймёт — аңламаҫ

не придёт — килмәҫ

тебе его не одолеть — һин уны еңә алмаҫһың

пиджак не пиджак — пинжәк тиһәң пинжәк түгел

сон не сон — йоҡо йоҡо түгел

говори не говори — әйттең ни, әйтмәнең ни

не река, а гора — йылға түгел, ә тау

невозможно не сказать — әйтмәй мөмкин түгел

нельзя не любить — яратмай мөмкин түгел

как не вспомнишь об этом! — нисек был турала иҫкә төшөрмәйһең!

не сон ли это? — төш түгелме был?

не нужен ли помощник? — ярҙамсы кәрәкмәйме?

не без радости — шатланмайынса мөмкин түгел

я чуть было не упал — мин йығыла яҙҙым

он едва не погиб — ул саҡ һәләк булмай ҡалды

мы не могли наговориться — беҙ һөйләшеп туя алманыҡ

не настолько..., чтобы — -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел

он не настолько болен, чтобы не прийти на работу — ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел

не то..., не то — әллә..., әллә

не то снег, не то дождь — әллә ҡар, әллә ямғыр

не только..., но и — ғына түгел, -да/-дә

не только дети, но и взрослые — балалар ғына түгел, ололар ҙа

не что иное, как — ғына, башҡа бер ни түгел

тем не менее — шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан

хотя (и) не..., но (однако) — -маһа ла/-мәһә лә

хотя и не соглашается, но понимает — риза булмаһа ла аңлай

не столько..., сколько — -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк

он не столько умён, сколько находчив — ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр

не с кем поговорить — һөйләшер кеше юҡ

чужие вещи — кеше әйберҙәре

назваться чужим именем — башҡа кеше исеме менән йөрөү

чужой взгляд — таныш булмаған ҡараш

взять чужое — кешенекен алыу

чужие люди — ят кешеләр

чужие дети — ят балалар

чужая сторона — сит яҡ

чужой язык — сит тел

чужие обычаи — ят ғөрөф-ғәҙәттәр

чужими руками (делать) что — нимәнелер башҡаларҙан эшләтеү

в чужом пиру похмелье — ҡара эт бәләһе аҡ эткә

в чужие руки (попадать, давать и т.п.) — сит, ят кешеләргә (эләгеү, биреү һ.б.)

с чужих слов — кеше аша ғына ишетеп

есть чужой хлеб — кеше икмәген ашау, башҡалар иҫәбенә йәшәү

выходная дверь — сыға торған ишек

выходное отверстие — сығыу тишеге

выходной костюм — кеше араһына кейә торған костюм

выходной день — ял көнө

провести выходной вместе — ялды бергә уҙғарыу

выходное пособие — эштән киткәндә түләнә торған пособие

выходная роль — бәләкәй (генә) роль (театрҙа)

выходные сведения (данные) — китаптың нәшер ителеүенә ҡағылышлы мәғлүмәттәр

злорадное чувство — үсәү тойғоһо

злорадный смех — кеше ҡайғыһына ҡыуанып көлөү

большой рот — ҙур ауыҙ

маленький рот — бәләкәй ауыҙ

открывать рот — ауыҙ асыу

раскрыть рот — ауыҙ асыу

в семье пять ртов — ғаиләлә биш кеше

зажать (закрыть, заткнуть) рот кому — ауыҙын ябыу

разинуть (раскрыть) рот: — 1) һүҙ башлау, һөйләү, ауыҙ асыу

2) ныҡ иғтибарһыҙ булыу, ауыҙ асыу; 3) аптырап ҡалыу, ауыҙ асыу; набрать воды в рот — ауыҙға йөҙөк йәшереү, һыу уртлау, ләм-мим өндәшмәү

смотреть (глядеть) в рот кому — ауыҙына ҡарап тороу

в рот не возьмёшь — ауыҙға алғыһыҙ

пальца в рот не клади — бик тилбер

өлөшөн ашатмаҫ, буш ҡалмаҫ; разжевать и в рот положить — ауыҙына сәйнәп ҡаптырыу

порядочный человек — намыҫлы кеше

порядочная сумма — байтаҡ ҡына сумма

сегодня порядочный мороз — бөгөн ярайһы ғына һыуыҡ

новоиспечённая книга — яңы ғына баҫылып сыҡҡан китап

новоиспечённый доктор — яңы ғына доктор булған кеше

седой волос — сал сәс

конский волос — ат ҡылы

ни на волос — саҡ ҡына ла, аҙ ғына ла, һис тә, бер ҙә

волосы стали (поднялись) дыбом — сәстәр үрә торҙо

рвать (драть) на себе волосы — сәсте йолҡоу, ныҡ үкенеү

до седых волос — ҡартайғансы

книжный переплёт — китап тышы

книжный шкаф — китап (кәштәһе) шкафы

книжный магазин — китап магазины

книжные знания — китаптан алынған белем

книжный человек — практиканан айырылған (тик китапса ғына йәшәгән) кеше

книжные обороты — китапҡа хас әйтелеш

тропинка доступна только для пешеходов — һуҡмаҡ тик йәйәүлеләр үтә алырлыҡ ҡына

доступная книга — аңлайышлы китап

доступные цены — һәр кем алырлыҡ хаҡ

доступный всем человек — бөтә кеше өсөн алсаҡ кеше

доступный зрению (глазу) — күҙ күреме етерлек

лихой человек — яуыз кеше

лихое дело — яман эш

лиха беда начало — башлауы (башлап ебәреүе) ғына ҡыйын

лихой наездник — ҡыйыу һыбай(лы)

лихой человек — ҡыйыу кеше

лихая пляска — дәртле бейеү

лихая песня — ялҡынлы йыр

лихой танцор — оҫта бейеүсе

малый размер — бәләкәй үлсәм

малый рост — бәләкәй буй

малые страны — бәләкәй (ваҡ) илдәр

малый отряд — бәләкәй отряд

малые люди — бәләкәй кешеләр

малые дети — бәләкәй балалар

с малых лет — бәләкәйҙән үк, йәштән үк, бала саҡтан уҡ

самое малое — кәмендә, кәм тигәндә

без малого; без мала — тип әйтерлек, -ға/-гә яҡын

без малого сто рублей — йөҙ һумға яҡын

от мала до велика — йәше-ҡарты, олоһо-кесеһе

мал мала меньше — береһенән-береһе бәләкәй (балаларға ҡарата)

мал золотник, да дорог — аҫыл таш ҙур булмай, алтын ҙур булмай

за малым дело стало — эш юҡҡа ғына туҡтап ҡалды, эш бик бәләкәй нәмәгә килеп терәлде

славный малый — шәп егет

умный малый — аҡыллы үҫмер

малый не промах — сос егет

добрый малый — бына тигән кеше

несамостоятельное государство — үҙ аллы булмаған дәүләт

значение слова — һүҙҙең мәғәнәһе

происхождение слов — һүҙҙәрҙең килеп сығышы

заимствованные слова — үҙләштерелгән һүҙҙәр

культура слова — телмәр мәҙәниәте

дар слова — һөйләү һәләте

взять своё слово назад — вәғәҙәңде кире алыу

сказать своё веское слово — үҙеңдең төплө фекереңде әйтеү

заключительное слово докладчика — докладсының йомғаҡлау һүҙе

вступительное слово — инеш һүҙ

без дальних (лишних) слов — һүҙҙе оҙаҡҡа һуҙмайынса, оҙон һүҙҙең ҡыҫҡаһы

к слову (сказать) — әйткәндәй, әйтмәксе, һүҙ уңында әйткәндә

на словах: — 1) (устно) телдән

2) (только в разговоре) һүҙҙә генә; не находить слов — һүҙ таба алмау, юғалып ҡалыу

одним словом — бер һүҙ менән әйткәндә, ҡыҫҡаһы

по словам —: 1) әйтеүенсә, әйткәнсә

2) (как говорит, учит кто-л.) әйтеүе (өйрәтеүе, яҙыуы) буйынса; слово в слово — бәйнә-бәйнә, һүҙмә-һүҙ

слово за слово — һүҙ артынан һүҙ, һүҙ эйәрә һүҙ

словом не обмолвиться — бер һүҙ ҙә әйтмәү, бер һүҙ ҙә өндәшмәү

слов нет — һүҙ ҙә юҡ, әлбиттә, ысынлап та

с первого слова — шунда уҡ

с чужих слов — кеше аша ғына ишетеп, кеше һүҙенә нигеҙләнеп

новое слово — яңы фекер